معنای تجوید: تجوید در لغت عبارتست از نیکوگردانیدن و در اصطلاح به معنای تلفظ حرف از مخرج حرف آن، همراه با رعایت صفات اصلی حرف و احکامی که ترکیب با حرف دیگر در کلمات قرآن ناشی می شود. بنابراین تجوید سه بخش می باشد:
1- آشنایی با مخارج حروف
2- آشنایی با صفات حروف
3- اشنایی با احکام حروف در کلمات قرآن
فایده تجوید: با رعایت تجوید در قرائت قرآن، کلمات الهی همان گونه که در صدر اسلام خوانده و شنیده شده قرائت میگردد و در نتیجه تغییری در معانی آیات پدید نیامده و کلام الهی زیباتر و نیکوتر تلاوت خواهد شد لذا این قواعد را تجوید قرائت قرآن نامیده اند.
آشنایی با مخارج حروف
هوای بازدم پس از عبور از حنجره در یکی از قسمتهای دستگاه تکلم(حلق, دهان, لبها) محدود شده و بدین ترتیب حرف ایجاد میگردد، محلی را که هوا در ان به حرف تبدیل می شود، مخرج آن حرف می نامند.
تعداد مخارج حرف: حروف بنابر قول مشهور از هفده مخرج ادا می شود که در پنج جایگاه از دستگاه قرار دارد: جوف، لسان، حلق، شفتین، خیشوم.
جوف: فضای خالی حلق و دهان است و محل تلفظ حروف مدی است.
لسان: وسیع ترین جایگاه دستگاه تکلم است و شامل بخش های مختلف انتهای ریشه زبان، میانه زبان، سر زبان، کناره زبان است و جایگاه تلفظ هجده حرف است. حروف: ق،ک، ج، ش، ض، ل، ن، ر، ط، د، ت، ص، س، ز، ظ، ذ، ث، یاء غیرمدی شامل حروف زبان می شود.
شفتین: به معنای لبهاست و محل تلفظ حروف : ب، م، ف، و است
خیشوم: فضای بینی را خیشوم و صدایی که از آن خارج می شود را غنه می گویند و جایگاه تلفظ دو حرف ن، م است.
تمایز حروف
بسیاری از حروف عربی به همان شکل فارسی تلفظ می شوند و نیازی به تمرین ندارند، تنها ده حرف « ثاء، حاء، ذال، صاد، ضاد، طاء، ظاء، عین، غین، واو » هستند که تلفظشان با زبان فارسی متفاوت است.
- ثاء : از برخورد نوک زبان با سر دندانهای جلوی بالا با دمیدگی هوا این حرف ادا می شود. مثل: اٍثْمٍ ـ کَثیراً ـ ثَلاثُونَ .
- ذال : از برخورد نوک زبان با سر دندانهای جلو بالا با نرمی حرف ذال تلفظ می شود. مثل: مْنًذٍرینُ ـ مُحذوراً ـ ذلکُ .
- ظاء : از برخورد بخش مجاور نوک زبان به محل اتصال دندانهای جلو با لثه بالا به صورت درشت و پرحجم این صدا تولید می شود. مثل: ظالٍمْون ـ عُظیم .
- صاد : حرف سین را اگر درشت و پرحجم ادا کنیم به گونه ای که زبان به کام بالا تمایل داشته باشد و در دهان جمع شده باشد تلفظ می شود. مثل: صادٍقُونَ .
- ضاد : پرحجم ترین و درشت ترین حرف در زبان عرب حرف ضاد است. از برخورد کناره های زبان با دندانهای آسیای فک بالا این حرف تولید می شود چون ریشه زبان به سمت بالا تمایل دارد درشت و پرحجم ادا می شود. باید توجه شود که این حرف به صورت دال درشت تلفظ نشود. مثل: مُغًضْوبِ ـ ضآلِینُ .
- عین : حرف عین از وسط حلق ادا می شود و دیواره حلق فشرده و این حرف در حال سکون مقداری کشیده می شود. مثل: عُمُلاً ـ تُعلَمْونَ .
- غین : حرف غین ابتدای حلق به زبان کوچک نزدیک شده و این حرف به صورت نرم و کشیده ادا می شود. مثل: اٍغفٍر ـ یُبغْونَ .
- واو : لبها بدون برخورد با دندانها به حالت گرد و پیوسـته در می آید و این حـرف از میان دو لب تلفظ می شود. مثل: بُلَوناهْم ـ یْوُسوٍسْ .
ادامه در سری بعد ...
استفاده از مطالب با ذکر منبع الزامی است.
